Hem eski hem yeni neslin ata sporudur kültür karşılaştırması yapmak; hele karşılaştıran kişi Avrupa görmüşse saatlerce kültür karşılaştırması üzerine konuşur. Almanya’ya göç edip orada yaşlanan ilk nesil, 90’lı yıllarda tatillerini değerlendirmek için evlerine döndüklerinde karşılaştığımız en önemli durumdu ‘oralar buralar gibi değil’ sohbetleri. Almanya, buralardan giden akrabalarımızın yaşadığı kültür karmaşasından dolayı ‘acı vatan’ adını almıştır.
Sahip olduğumuz kültür o kadar geniş, o kadar harmanlanmış bir kültür ki ansiklopediler yazılır. Anadolu’dan gelmek bu kültür ile yoğrulmuş olmak birçok yönden bir ayrıcalıktır. Ancak yukarıda bahsettiğim Alamancı kesim neyi eleştirip karşılaştırıyorlardı acaba? Temizlik, insana saygı, kurallara riayet orada olan şeylerdi. Avrupalılar bizim gibi paldır küldür otobüse binmiyorlar, evlerinin önü ve sokakları tertemiz, kırmızı ışıkta geçilmiyor, yayalara yol veriliyor, diyerek burada bulamadıkları kültürü anlatıyordu Alamancı abilerimiz.
Anadolu insanı
Yine ancak, orada da komşuluk, sıcak aile ilişkileri, yardımlaşma, sıcak sohbet yok diyorlardı. Anadolu insanı, Avrupa’daki insanlara göre, daha sıcak, daha yakın, yardımsever buna karşın daha az kuralcı, daha az saygılı, olarak görülüyordu. Gözlemlerime dayanarak söylüyorum, bu yoruma katılıyorum. Türkiye’nin neresinde olursanız olun, yol soranı sorduğu adrese kadar götüren insanlar ile karşılaşıyorum, minibüste kendinden büyük birisi ile karşılaşınca ona yer veren gençlerimiz var, el arabası ile meyve satan birinin yola saçılmış meyvelerini arabasını durdurarak onunla beraber toplayan insanlar var. Türkiye’nin herhangi bir mahallesinde, ellerinde çekirdek ile, gece yarılarına kadar sohbet eden kişiler var bu ülkede.
Ama maalesef alışveriş sırasında gözünüzün içine baka baka önünüze geçen, dağıtılacak bir malzemeyi çok sevimsiz yollarla almak için üst üste çıkan, hayatının yarısını kırmızı ışıkta geçirmiş gibi kornaya basan, asansörde, alışveriş merkezi tuvaletlerinde sigara içen, etrafa tüküren, müziğin sesini sonuna kadar açıp, etrafta uyuyan var mı yok mu diye düşünmeyen insanlarımız da var.
Gelişmişlik düzeyi
Anadolu’nun sıcaklığını hiçbir şeye değişmem ancak yukarıda saydıklarım son zamanlarda beni o kadar çok rahatsız ediyor ki. Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi Avrupa ülkelerindeki insana saygı kriterlerinin toplumda ne kadar geçerli olduğuna bağlı. Yani, gelişmiş denilen ülkelerde, yerlere tükürülmüyor, asansörde sigara içilmiyor, kırmızı ışıkta geçilmiyor, gereksiz yere kornaya basılmıyor. Bu saydıklarım olduğunda, ya insanlar tarafından uyarılıyorsunuz veya yasal olarak yükümlülüklerinizi yerine getiriyorsunuz. Bu durum bir kültür olarak kabul edilmiş durumda.
Uluslararası bir havaalanında Türkiye’ye dönmek için uçağımı bekliyordum. O an, kalkacak olan başka bir uçak için, uçağıma bineceğim kapının yanında, yolcu alınacaktı. Türkiye’ye gidecek yolcuların uçağa binme sırası bariz bir şekilde dağınık itiş kalkışla dolu, kimin hangi sırada olduğu belli olmayan bir sıraydı, diğer kapıdan binen yolcular ise ip gibi dizilmişler herkes sakin bir şekilde uçağına binmeyi bekliyordu.
Yolun yarısını tamamlamışız
Biz neden böyle olmayalım? Hem Avrupa kültürünün, onlarda olmadığını varsaydığımız değerlerine (komşuluk, sıcak kanlılık, sevecenlik) sahibiz yani yolun yarısını tamamlamışız, kalan yarısı ise gelecekte çocuklarımızın rahat bir yaşam sürmesine neden olacak.
Yeni neslin, yukarıda saydığım sorunları gördüğünü ve bunlardan kaçınmaya çalıştığını, bu sorunları eleştirdiğini biliyorum. Bu nedenle uzun yıllar sonra belki biz de bu sorunlardan bahsetmeyeceğiz.
Kutsal Kitaba göre başkasını kendinden üstün saymak bir erdemdir. Her Mesih imanlısında olması gerekir. İncil bu konuda; “Hiçbir şeyi bencil tutkularla ya da boş övünmeyle yapmayın. Her biriniz alçakgönüllülükle öbürünü kendinden üstün saysın.” Diyor. Bu erdem, kültürümüzü, davranışlarımızı, dünyamızı değiştirecek buna inanıyorum. Ancak artık bedava dağıtılan malların etrafında ezilen insanlar görmek istemiyorum, kapışma kültürü de ölsün, başkasını yok sayma kültürü de.
İlk benden başlasın…
