Eleştiri gerekli bir ihtiyaçtır, karşıdaki kişiye durumu ve oluşturduğu imaj ile ilgili sorunu eninde sonunda açıklamamız gerekecek. Yapıcı eleştiri bir binayı yıkmak değil, onu taşla, demirle yükseltmeyi amaç edinir.
Her zaman söylerim ağzımızdan çıkan sözlerin bir gücü var. Çocuğunuza sürekli ‘senden adam olmaz’ derseniz eninde sonunda çocuğunuzun özgüvenini yerle bir edeceksiniz. Bu şekilde ailelerinden aldıkları ruhsal yaraları taşıyan bir neslimiz oldu ne yazık ki.
Çuvaldız
Karşıdaki kişiyi eleştirirken çuvaldızı mutlaka karşıdakine batırıyoruz. Karşıdakinin canını olabildiğince yakıyoruz, ancak özeleştiri yaparken bu kadar aceleci değiliz.
Kişileri kırabilirsiniz, canlarını yakabilirsiniz, depresyona sürükleyebilirsiniz hatta öldürebilirsiniz. Sadece o kişiyi değil onun soyunu da söylediklerinizle vurabilir, lanetleyebilirsiniz.
Yıllarca aynı köyde yaşayıp, ’çalışır’ soyadı ile nesillerce köyün bir parçası olmuş bir ailenin 3 nesil önce yaşamış dedelerinden dolayı adları ‘iş yapmaz’ olmuş. Bu durumu yıllar önce yaşamış neslin torunlarından biri anlatıyor.
“Tüm aile köyden çıkıp büyükşehire taşındık, orada soyadımızın hakkını verdik” dediğini duydum.
Kahvehanede, yas evlerinde, misafirlikte konuşarak çığ gibi büyümüş bir eleştirinin koskoca bir aileyi yerinden etmiş olması size de garip gelmiyor mu?
Ailenin taşınırken ‘biz neden taşınıyoruz’ diyen çocuklarına ne cevap verdiğini merak ediyorum. Sadece eleştirmiyoruz, karşıdaki eleştirimizden mahvolmadan peşini bırakmıyoruz. Etrafta konuşuyoruz, kişinin çevresine söylüyoruz.
“Kendi gözündeki merteği görmezken, kardeşine nasıl, ‘Kardeş, izin ver, gözündeki çöpü çıkarayım’ dersin? Seni ikiyüzlü! Önce kendi gözündeki merteği çıkar, o zaman kardeşinin gözündeki çöpü çıkarmak için daha iyi görürsün.” (Luka 6:42)
Yukarıdaki İncil ayetinde İsa Mesih eleştiri konusunda önemli bir soru soruyor. Sen başkasını eleştirirken, kendini neden eleştirmiyorsun?
Ayette sözü geçen ‘mertek’ inşaatlarda kullanılan kalın tahtadır. İsa Mesih başkasının gözüne yaklaşıp ‘dur gözündeki küçük parçayı çıkartayım’ derken kendi gözümüzdeki büyük kalas parçasının farkına varmamış olmanın iki yüzlülük olduğunu belirtiyor.
Hem bu ikiyüzlülüğü göz göre göre yapmak hem de karşıdakinin hayatına kastetmek vurdumduymazlığını göstermenin getirdiği sorundur ’eleştiri’.
Eleştiri gerekli bir ihtiyaçtır
Eleştiri ile ilgili sorunumuz burada bitmiyor. Eleştiri gerekli bir ihtiyaçtır, karşıdaki kişiye durumu ve oluşturduğu imaj ile ilgili sorunu eninde sonunda açıklamamız gerekecek.
Bu noktada size müthiş bir buluştan söz etme istiyorum: “Yapıcı Eleştiri”
Bu eleştiri türü karşıdaki kişiye durumu ‘Lisan-ı Münasip’ ile anlatma sanatıdır. Karşıdakini eleştirirken, onu kırmayacak uygun cümleleri düşünmek, yaptığı iyi şeyleri de söyleyerek söze başlamak ve ona çeşitli çıkış yolları önermek yapıcı eleştirinin temelini oluşturur. Yapıcı eleştirinin tek kötü yanı normal eleştiriden daha uzun süre hazırlık gerektirmesi, karşıdaki kişiyi kim olursa olsun önemsemenizdir.
Yapıcı eleştiri bir binayı yıkmak değil, onu taşla, demirle yükseltmeyi amaç edinir. Yapıcı eleştiri yapmaya karar verdiyseniz, eleştirinin ana sorunu olan anlık sözlerden, tepkilerden uzak durmanız gerekmekte, karakterin bu yönde şekillenmesi için ruhsal olgunluk gerektirmektedir. Sürekli bu konuda çalışmalı, bu yaşam tarzını kazanmaya çalışmalısınız. Sonuçta birçok insan kurtaracak, birçok kişinin hayatında yapıcı değişimlere aracı olacaksınız.
