Çocuk yetiştirme ve çocuk gelişimi konusunda genel-geçer doğrular var. Ama bunları ezbere ve düşünmeden uygulamak doğru değildir. Örneğin, çocuğumuzun kitap okuması iyi bir şeydir ama her kitap yararlı mıdır? Onlara doğru alışkanlıkları kazandırırken bizim de sürecin içinde olmamız ve gelişimlerine yön vermemiz iyi bir fikirdir.
Çocuklarımızın oyun oynamak ve kitap okumak arasında tercih yapmaları durumunda sonucun ne olacağını kestirmek pek zor değil. Ancak çocuklarınıza vereceğiniz en güzel hediye kitap okuma alışkanlığıdır sözü her zaman doğru olmayabilir.
Günümüz oyunlarının çocuklar üzerinde kötü bir etkisi olduğu düşünülüyor; ancak bu bilgi eksiktir. Bu bilgide ‘günümüz oyunları’ ifadesiyle kastedilen, bilgisayar oyunlarıdır. Bahsedilen kötü etki çocukların oyun oynamasından değil, yanlış oyunları yanlış süre boyunca oynamalarından kaynaklanıyor.
Bilgisayar oyunları ve şiddet
Bazı bilgisayar oyunları çocuklara şiddet, küfür gibi kaba davranışlar aşılıyor. Bu davranışlar çocuklar oynadıkları oyunlar hakkında arkadaşlarıyla konuşurken ya da oyunlardaki kahramanları taklit ederken ortaya çıkabiliyor. Aynı zamanda çocukların oyunların başında geçirdikleri zaman, başka uğraşları için ayırmaları gereken zamandan da çalıyor. Bu nedenlerden dolayı da bizler, ‘oyunlar veya oyun oynamak’ kötüdür diyoruz.
Ancak bu durum, ‘kötü’ kategorisine girmeyen oyunlar için de geçerli olabilir. Ya da çocuğunuz sokakta oyun oynarken, internet veya telefon başındayken de kötü davranışlar edinebilir ya da zamanını boşa harcayabilir. Hatta bu alışkanlıkları evin içinde bile kazanabilirler.
Her kitap yararlı mı?
Ayrıca, kitaplar da her zaman umulduğu kadar harika etkiler yaratmayabilir çocuklar üzerinde. Çocuğunuzun okuduğu her kitap sizin onayladığınız davranışları içermeyebilir. Öte yandan, kendinize şu soruyu da sorabilirsiniz: Çocuğumun bütün günü kitap okuyarak geçirmesi ne kadar doğru?
Kitapların da çocuğun ruhsal sağlığına ve davranışlarına etki edecek yazıları, görselleri olabilir. Yazarını tanımadığınız, konusunu bilmediğiniz bir kitabı çocuğunuzun eline sırf çocuk kitabı olduğu için vermek doğru olmayabilir.
Hem oyunlar için hem de kitaplar için geçerli olan iki önemli alışkanlık vardır ki, bunları geliştirerek çocuğunuza büyük bir yardımda bulunabilirsiniz.
Bunlara ‘aile denetimi’ ve ‘birlikte yapma alışkanlığı’ diyebiliriz. Çocuğunuza izlediği, dinlediği, öğrendiği şeyleri seçmeyi ve bunları örnek alarak alışkanlık haline getirmeyi öğretebilirsiniz.
Sokakta oynadığı arkadaşlarını seçmemiz gün geçtikçe zorlaşıyor, bazen yakınında bulunması bile bizi tedirgin edecek kişiler, onların en yakın arkadaşı olabiliyor.
Ancak arkadaş çevresinden gördüğü davranışları, konuşma şekillerini, sözleri bir filtreden geçirmesi gerektiğini çocuğunuza öğretebilirsiniz. Böylece ona her yerde işine yarayabilecek bir beceri kazandırmış olursunuz.
Bu şekilde çocuğunuz oyun oynarken de kitap okurken de doğruyla yanlış arasındaki farkı öğrenerek seçim yapacaktır. Bazen kendisinin elindeki oyunu, ‘sevmediğim şeyler söyledi’ diyerek kapattığına tanık olacaksınız. Ya da örneğin okuduğu kitapta onaylamadığı bir davranışı size göstererek ‘sence bu doğru mu?’ diye sorduğunu göreceksiniz.
Çocuk gelişimi anne babanın sürece katkısını gerektiriyor
Aşağıda bu amaç doğrultusunda uygulayabileceğiniz bazı yöntemler sıralanıyor:
1.Birlikte yapın. Örneğin, onunla kitap okuyun. Çocuklarımıza kazandıracağımız davranışı kendimiz kazanmadıysak o bunu fark edecektir. Neyin yanlış neyin doğru olduğunu ona göstermek için birlikte oynadığınız oyunlar iyi birer fırsattır. Çocuğunuza kazandırmak istediğiniz alışkanlık ne olursa olsun, bunu ona birlikte yaptığınız etkinlikler yoluyla vermeyi deneyin. Böylelikle oyun ve kitap seçimlerinde, hangi davranışları benimseyip hangilerini reddetmesi gerektiğini de çocuk sizden öğrenecektir.
2.Oynadıklarını ve Okuduklarını Siz Seçin. İlgilendiğini bildiğiniz konulardaki oyunları, kitapları, bir süzgeçten geçirerek ona siz verirseniz, sizden aldığı her şeye değer verecektir. Çocuğunuzun da bu konudaki seçimleri olabilir. Sizin verdiğiniz hikâye yerine başka bir kitabı okumak isteyebilir. Onunla beraber kitabı okuyabilir, oyunu oynayabilir, uygun olup olmadığına karar verebilirsiniz.
3.İstikrarlı olun, bir anıt dikeceksiniz. Bir davranış süreklilikten yoksunsa, zamanla etkisini yitirmeye, sonunda da ölmeye mahkûmdur. Ayda bir kez yapılacak bir okuma etkinliği çocukta davranış değiştirmez. Öte yandan bunu bir rutin olarak yapmak da çocuğunuzu sıkabilir. Burada önemli olan istikrarlı olmanızdır.
4.Öğretici dijital oyunlar ve aile oyunları bulun. Günümüzde son derece çeşitli elektronik oyunlar mevcut. Bu geniş yelpaze içinden seçim yapıp, oyunları onlarla birlikte oynayabilirseniz, çocuklarınız için yararlı bir etkinlik yapmış olursunuz. Oyunları ailece seçebilir, satın alabilirsiniz.
5.Zamanı siz belirleyin. Oyunu ne kadar oynayacaklarını, kitabı ne kadar okuyacaklarını siz belirleyebilirsiniz. Siz de bu zaman çizelgesine uyarsanız, çocuğunuza, eğilim gösterdiği alanlara planlı bir şekilde yaklaşması gerektiğini öğretebilirsiniz. Zaman konusunda katı olmanıza gerek yok. Örneğin, saat dokuzda bitirmesi gereken oyunu veya kitabı saat 9.15 e kadar oynayabilir. Ancak belirlenen saatten itibaren, ona oyunu bitirmesi gerektiğini hatırlatmaya başlamalısınız.
Çocuklarımızın bizden öğrendikleri her şey pişmanlıklarımızın, yapamadıklarımızın veya onların başarmasını istediklerimizin bir parçasıdır. Onlar da aynı pişmanlığı yaşamasınlar diye ilk önce biz değişmeli, sonra onlardan değişmelerini talep etmeliyiz.
Ne oyun oynamak ne kitap okumak ne de sosyalleşmek bir çocuğa zarar verir. Çocuklara zarar verebilecek olan şey, ilgisizliktir.
Ona göstereceğiniz ilgi, evdeki sevgi ortamı, çocuğunuzun size duyduğu güveni arttıracaktır.
‘Benim için, çocuklarımın gerçeğin izinden yürüdüklerini duymaktan daha büyük bir sevinç olamaz!’
diyor İncil.
Sizce de öyle mi?
