Aile içi şiddet gibi daha anlaşılır adları olanları da var, mobbing, bullying gibi afili, ecnebi adları olanları da. Taciz olgusunun bir sürü çeşidi olabilir ama özde hepsinin kökeni aynı. İnsana yönelik kötü muamele, bir insanı rahatsız etmek için ona kasıtlı bazen de örgütlü- biçimde kötü davranma.
Sadece cinsel midir?
Taciz davranışını sadece cinsel tacizle sınırlıymış zannetme gibi bir eğilim var insanlarda. Sanki bu davranış sadece “askıntılık”tan ibaretmiş gibi. Tabii ki “cinsel taciz” bu davranışın çok ciddi ve önemli bir biçimi. İnsan bedenine, insanın bedensel bütünlüğüne yönelik çok şiddetli bir saldırganlık. Mutlaka fiziksel boyutlara varmadığı, sözde kaldığı, bir takım imalardan ibaret olduğu zamanlarda bile. Ama taciz sadece cinsel bağlamdaki kötü muameleden ibaret değil.
Bu algının bir benzeri, “tecavüz” kelimesinde de var gibi görünüyor. Aslında bu iki sözcük aynı kökten gelmekte. Ve tıpkı taciz gibi tecavüz de sadece cinsel olmak zorunda değil. İki kavram arasındaki fark sanıldığı kadar keskin veya belirgin de değil. Belki tecavüzün açık, doğrudan bir saldırganlık, tacizinse daha sinsi ve kronik bir rahatsızlık verme davranışını ifade ettiğini söyleyebiliriz.
Özel bir taciz biçimi: Mobbing
Mobbing, tanımı oldukça keskin biçimde yapılmış bir taciz biçimi. Genellikle profesyonel ortamlarda, iş yerlerinde yapılıyor ve önceden hedef alınmış olan belli bir kişiye -veya kişilere- yönelik oluyor. Mobbing genellikle organize bir şekilde uygulanıyor. Yoğun bir psikolojik şiddet içeriyor. Değersizleştirme davranışları, kişinin değeri, zekası, fiziksel özellikleriyle ilgili hakaret içerikli ifadeler ve aşırı, gereksiz iş yükleme, eşit olmayan muamele gibi tipik nitelikleri var. Amaç kişiyi yıldırarak daha kötü şartlarda çalışmaya ya da işi bırakmaya ikna etmek genellikle. Ama böyle organize bir kötülük davranışının bu tür rasyonel amaçlarla açıklanmaya çalışılmasında da bir sorun olabilir öte yandan. Mobbing’in asıl nedeninin düpedüz onu uygulayan insanların kötü niyeti olduğunu söylemek daha makul olabilir.
Hatırladınız mı? Yoksa “Bullying” size yabancı bir kavram mı?
Hiç “bullying” denen şeye maruz kaldınız mı? İlkokul yıllarınızı düşünün biraz? Bu sözcüğün Türkçesi yok galiba; bazen ‘zorbalık’ diye çevriliyor. Ama Türkçede tam karşılığının olmaması bu coğrafyada okul çocuklarının bu tür kötü muameleye maruz kalmadıkları anlamına gelmiyor. Burada yetişkinlerin, örneğin öğretmenlerin çocuklara yaptığı kötü muamele değil, çocukların birbirlerine kötü davranmaları söz konusu. Üst sınıftaki çocukların alt sınıftakilere, ya da aynı sınıftaki iri yarı oğlanın ufak tefek sınıf arkadaşına yönelik kötü davranışları bu türden. Bu taciz biçiminin uzun süreli olduğunu ve sık sık fiziksel şiddeti de içerebildiğini de eklemek gerek.
Liseli bir taciz biçimi: “Abi”lerin hoş geldin deme tarzı!
Tabii, mobbing’in okuldaki versiyonlarına da çoğumuz yabancı değilizdir herhalde. Bazı okullarda bu durum bir ‘gelenek’ olduğu gerekçesiyle sevimli bile gösterilmeye çalışılır. Okula yeni gelen ‘çaylak’ öğrenciye yapılan ‘hoş geldin’ şakaları, kahkaha ve ‘eğlence’ konusu olabilir. Hababam Sınıfı’nı hatırlayın. Ve hayatın her zaman filmlerdeki kadar komik olmayabileceğini de. Çünkü bu tür “şakalar” onlara maruz kalan çocuk açısından hiç de eğlenceli değildir elbette. Hatta bu basitmiş gibi görünen davranışlar, çocuğun ve gencin psikolojisine ciddi hasarlar da verebilir. Bu tür davranış biçimlerinin tümünde olduğu gibi.
Masum değiliz hiçbirimiz!
Çocuklar elbette yetişkinler gibi cezai ehliyete sahip olmadıkları için onların taciz uygulamaları ayrı bir kategoride değerlendirilebilir. Ama tacizin küçük yaşlarda bile görülebilmesi, yetişkinlikteki daha ağır taciz ve kötü muamele biçimlerinin kökenini görmemize yardımcı da olabilir. Ve tabii, bir çocuk oyunu, arkadaşlar arası bir eğlence ya da komik bir film sahnesini çağrıştırdığı zamanlarda bile bize şunları hatırlatabilir: taciz tacizdir, eğlenceli ya da kabul edilebilir yanı yoktur. Her türlü taciz insandan insana yönelmiş bir saldırganlık biçimidir ve ciddiye alınmalıdır.
TACİZ HAKKINDA
Bu yazı ilginizi çektiyse bunu da okumak isteyebilirsiniz.